facebook Przejdź do treści

Strach czy lęk?

Od najdawniejszych czasów nagle rodzące się w naszych mózgach poczucie strachu ostrzegało nas przed zbliżającym się niebezpieczeństwem. Oznacza to, że zdolność odczuwania strachu i lęku jest istotnym elementem naszego przystosowania do otaczającej rzeczywistości – pozwala przetrwać. Świat, w którym żyjemy, nieustannie przysparza nam powodów do tego, żeby odczuwać niepokój, przeradzający się niejednokrotnie w strach lub lęk. Takie reakcje są w pełni zrozumiałe.
lęk czy strach - www

Warto jednak zadać sobie następujące pytanie: czym różni się strach od lęku? 

Lęk to stan emocjonalny bardzo przypominający strach. Oba te uczucia występują na skutek zachodzących w mózgu procesów, które są podobne; powodują też zbliżone reakcje fizjologiczne – np. zastygnięcie w bezruchu, przyspieszony oddech i zwiększoną potliwość.

To, co je różni, to fakt, że strach związany jest z zagrożeniami, które są zidentyfikowane, realne. Dla przykładu – to strach będzie nam towarzyszył, gdy, przechodząc przez pasy, zauważymy, że jakiś samochód z dużą prędkością zmierza w naszą stronę. Strachu doświadczamy, gdy podczas silnego wiatru i wśród grzmotu piorunów będziemy przedzierać się na przykład do domu.

Czym w takim razie jest lęk?

Pojawia się on wtedy, gdy nic bezpośrednio nam nie zagraża. Czujemy wtedy specyficzny niepokój. Badacze podają, że lęk stanowi najczęściej występujący u ludzi stan emocjonalny. Uproszczając – lęk to wynik generalnego poczucia zagrożenia i braku pewności, które towarzyszą naszemu życiu w dynamicznie zmieniającym się świecie.

Jak powstają lęk i strach? Gdzie się rodzą?

Oczywiście – w naszym mózgu.

Lęk strachowi nie jest równy. Wyobraźmy sobie następującą sytuację: jest późna noc. Za oknami wyje wiatr, gałęzie złowieszczo uderzają o szyby mieszkania. Nikogo nie ma w domu. Nie wiadomo skąd w Twojej głowie pojawia się niepokój – myśli zaczynają krążyć wokół bliżej niezidentyfikowanego zagrożenia. Przypominają Ci się wtedy wszystkie horrory, które zdarzyło Ci się w życiu obejrzeć. 

To właśnie lęk. W dużej mierze powodują go nasze myśli. Za tę emocję odpowiedzialna jest kora mózgowa (duża, szara cześć mózgu).  Odpowiada ona za proces nazywany myśleniem. To dzięki niej jesteśmy w stanie posługiwać się językiem, logicznie dowodzić swoich racji itd.  

Inaczej jest ze strachem – strach stanowi reakcję na otaczającą nas rzeczywistość. Jeśli zobaczysz, że w Twoim mieszkaniu jest pełno dymu, jeżeli o włos ominie Cię spadająca dachówka, jeżeli grozi Ci wypadek drogowy, najprawdopodobniej odczuwasz strach. Emocja ta, w przeciwieństwie do lęku, powstaje w ciele migdałowatym mózgu.

Ciało migdałowate to dwie struktury w kształcie migdałów znajdujące się po obu stronach mózgu. Ciało migdałowate odpowiada za uruchamianie reakcji „walcz lub uciekaj”. Reakcję tę – jako ludzie – odziedziczyliśmy po naszych dawnych przodkach – najstarszych kręgowcach. Rola ciała migdałowatego to przypisywanie emocjonalnego znaczenia sytuacjom lub obiektom oraz formowanie wspomnień emocjonalnych. 

Jaki z tego wniosek?

Za znaczną część związanych z lękiem reakcji emocjonalnych odpowiadają nasze myśli. Kontrolowanie własnych emocji to zadanie trudne. Zawsze jednak warto mieć świadomość tego, że lęki rodzą się w głowie. Co oznacza, że uświadamiając sobie to, możemy przynajmniej próbować opanować silne emocje i reakcje związane z poczuciem zagrożenia. Pierwszym krokiem jest dopuszczenie możliwości, że paraliżujący nas lęk może stanowić wytwór naszego mózgu. I może – choć nie musi – być bezzasadny.

Każdy z nas czegoś się boi. To może być prosta kwestia, możemy bać się psów, pająków, niektóre osoby boją się ciemności czy zamkniętych pomieszczeń. Inna kategoria lęków dotyczy kontaktów z ludźmi. To lęki społeczne, przed byciem ocenianym, dotyczące bycia krytykowanym, odkrycia niekompetencji, ośmieszenia – mówi terapeuta.

Jednym z rodzajów lęków jest lęk egzaminacyjny. Obawa przed egzaminem czy jego wynikiem jest naturalnym zjawiskiem. Problem pojawia się jednak wtedy, gdy ze względu na swój strach student opuszcza terminy albo przeżywa silne negatywne emocje, z którymi nie umie sobie poradzić. 

Jak odróżnić lęk od zaburzenia lękowego?

Jeśli lęk jest bardzo intensywny i utrudnia nam codzienne funkcjonowanie, przeszkadza w śnie, w relacjach z innymi, powoduje kołatanie serca, jeśli chodzimy cały czas napięci i zirytowani albo nieustannie obracamy w głowie różnego rodzaju zmartwienia i nie możemy cieszyć się życiem, to jest duże prawdopodobieństwo, że mamy do czynienia z zaburzeniem lękowym, które może być leczone za pomocą psychoterapii – wyjaśnia dr Joachim Kowalski, współpracujący z Wydziałem Psychologii UW.

Źródło: Problemy co czwartego Polaka – depresja i lęk, https://www.uw.edu.pl/problemy-co-czwartego-polaka-depresja-i-lek/.

Więcej na ten temat (a także o związkach depresji i lęku) w filmie edukacyjnym z dr. Joachimem Kowalskim: https://www.youtube.com/watch?v=MuLQphHvOE0

O lękach, ich genezie (oraz o uzależnieniach, które są z lękami związane) traktuje nasz cykl: „Świat w obliczu zmian: nowe lęki i uzależnienia”.

#cwiduw #swiatwobliczuzmian #lekiiuzaleznienia #uw #nauka